tazminatı nedir? Kendi isteğiyle ayrılan personel bu haktan nasıl yararlanabilir?
Kıymetli okuyucularım, sizlerde sorularınızı çarçabuk [email protected] e-posta adresim üzerinden tarafıma iletebilirsiniz.
Türkiye’de çalışan milyonlarca işçi için işten ayrılmak yalnızca bir duygusal kopuş değildir; tıpkı vakitte maddi bir beklentidir. Yıllar boyunca dökülen terin, geçirilen uykusuz mesailerin ve verilen emeğin bir karşılığı olmalı, değil mi?
Bugün sizlere kıdem tazminatı konusunu tüm ayrıntılarıyla birlikte aktaracağım.
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, bir çalışanın bir iş yerinde yahut birebir patrona bağlı işyerlerinde en az bir yıl çalıştıktan sonra belli koşullar altında işten ayrıldığında, patron tarafından yasal olarak ödenmesi gereken tazminat cinsidir. Kıdem tazminatı esasen emekçiyi patrona, patronu ise çalışana direkt bağlar. İşini kaybetmesi sonucu yeni bir iş hayatına geçinceye kadar emekçinin garanti altına alınmasına yönelik bir tazminattır. Bir bakıma da yıpranma hissesi ödeneği de diyebiliriz. Bu ödeme, aslında emekçinin çalıştığı yıllar boyunca patrona duyduğu sadakatin, bağlılığın ve hizmetin bir karşılığıdır.
Kimler Kıdem Tazminatı Alabilir?
Kıdem tazminatı almak için bir iş yerinde en az 1 yıl çalışmış olmak kâfi değildir; kimi özel kaidelerin da oluşması gerekir. Artık bu kaideleri husus madde açıklayalım:
1. Patronun Emekçiyi Haklı Neden Olmaksızın İşten Çıkarması
Eğer patron sizi geçerli bir sebep olmaksızın işten çıkardıysa, kıdem tazminatınızı talep etme hakkınız doğar. Lakin “ahlak ve âlâ niyet kurallarına alışılmamış davranış” gerekçesiyle çıkarılmanız durumunda bu hakkı kaybedersiniz.
2. Çalışanın Kendi İsteğiyle Fakat Haklı Nedenle İşten Ayrılması
Bazı özel hallerde emekçi kendi isteğiyle işten ayrıldığı halde kıdem tazminatına hak kazanır:
Kadın emekçinin evlenmesi: Evlendikten sonra 1 yıl içinde işten ayrılan bayan çalışana kıdem tazminatı ödenir.
Askerlik hizmeti: Erkek personel, askere gitmek üzere işten ayrıldığında kıdem tazminatını alabilir.
Emeklilik: Emeklilik yaşını doldurmuş ya da prim-gün sayısını tamamlamış personel, SGK’dan alacağı “kıdem tazminatına temel yazı” ile işten ayrılırsa, kıdem tazminatına hak kazanır.
Sağlık sebepleri: Emekçi, sıhhat meseleleri nedeniyle çalışamayacak duruma gelmişse bu da haklı fesih sayılır.
İşverenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi: Fiyatların eksik ödenmesi, SGK primlerinin yatırılmaması üzere durumlar emekçiye haklı fesih hakkı tanır. Şayet patronunuz maaşınızın bir kısmını banka hesabından bir kısmını ise elden ödüyorsa, yani maaşınızın tamamını SGK’ya beyan etmiyorsa bu durumda haklı fesih sebebi oluşmuş olur. Genelde taban fiyat fiyatı kadar bankaya kalan fiyat ise personelin öbür bir banka hesabına yahut elden ödeme yapılıyor. Ayrıyeten resmi tatil ve ulusal bayramlarda ödenmesi gereken meblağın personele ödenmemesi yahut eksik ödenmesi, fazla mesai fiyatlarının de birebir biçimde eksik yahut hiç ödenmemesi durumunda da emekçi iş mukavelesini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatını almaya hak kazanır.
3. Ölüm
İşçinin vefatı durumunda, kıdem tazminatı yasal mirasçılarına ödenir.
Hangi Durumlarda Kıdem Tazminatı Alınamaz?
İşçi, keyfi sebeplerle kendi isteğiyle ayrılırsa (emeklilik, evlilik, askerlik, sıhhat vb. haklı nedenler olmadan).
İşveren, emekçiyi disiplin kabahati, devamsızlık, itimadı berbata kullanma üzere sebeplerle işten çıkarırsa.
Çalışma mühleti 1 yılın altındaysa.
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Her tam yıl için 30 günlük brüt fiyat üzerinden hesaplama yapılır. Yani 6 yıl boyunca bir iş yerinde çalışan ve brüt maaşı 25.000 TL olan bir çalışanın kıdem tazminatı: 6 x 25.000 TL = 150.000 TL
Bu hesaba; yemek, yol, prim üzere nizamlı ödemeler de eklenir. Fakat tavan sınırlaması vardır. 2025 yılı prestijiyle kıdem tazminatı tavanı her yıl memur maaş katsayısına nazaran yine belirlenmektedir. Bugün için kıdem tazminatı tavan fiyatı ise; 46.655,43 TL’dir. 1 Temmuz 2025 tarihi itibariyle bu meblağ artacaktır.
Kıdem Tazminatı İçin Nereye Başvurulur?
Kıdem tazminatı alamayan personelin direkt dava açma hakkı yoktur. Evvel arabuluculuk süreci başlatılır. Taraflar anlaşamazsa iş mahkemesi devreye girer.
Bu süreçte evraklar, şahitler, bordro kayıtları ve SGK dökümleri büyük değer taşır. Hak aramak haklı olmak kadar kararlı da olmayı gerektirir.
Kıdem tazminatı yalnızca bir ödeme değildir. O, yılların birikimidir, emeğin özüdür. Lakin bu hak, bilinmeden kazanılamaz. Ne yazık ki hâlâ birçok personel ya bu hakkı bilmiyor ya da patron karşısında çekinip talep edemiyor.
Unutmayın: Emeğiniz sizin en büyük sermayenizdir. O emeğin karşılığını almak ise hem hakkınız hem onurunuzdur.
SORU: Mehmet Bey, yurt dışı borçlanmasıyla emekli olacağım. Mayıs ayı sonunda emeklilik müracaatında bulunacağım. Bağlı olduğum ve emeklilik müracaatını yapmam gereken SGK’nın Bursa olduğunu öğrendim. Lakin ben yurt dışında yaşıyorum. Nasıl müracaatta bulunabilirim. Hakkım yansın istemiyorum. Nurgül Balkır/Almanya
CEVAP: Nurgül Hanım, e-devlet üzerinden çarçabuk müracaatta bulunabilirsiniz. Müracaatta bulunurken yurt dışı borçlanması olduğu için Beyan Taahhüt Dokümanına de müracaat esnasında doldurmanız ve onaylamanız gerekmektedir. Ya da takipli kargo aracılığıyla direkt Bursa Toplumsal Güvenlik Vilayet Müdürlüğüne Beyan Taahhüt Dokümanı ve Gelir Ödenek Talep Evrakını gönderebilirsiniz. Bu doküman ve formlara SGK’nın web sitesi üzerinden ulaşabilirsiniz.
Kaynak: Halk TV
