Merhaba değerli okuyucularım,
2023 yılında yürürlüğe giren EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) düzenlemesi, uzun yılların uğraşının akabinde kamuoyunun gündeminde değerli bir dönüm noktası oldu. Milyonlarca vatandaş, yaş koşulunun kaldırılmasıyla birlikte emeklilik hakkına kavuştu. Fakat bu düzenlemenin gölgesinde kalan çok değerli bir kesim var. 5000 prim günüyle emekli olmayı bekleyenler ve 3600 prim günüyle kısmi emeklilik hakkı arayanlar.
Bugün bu iki küme, sessizce unutulmuş durumda. EYT ismiyle çıkarılan yasa, zannedildiği üzere herkese adil bir tahlil sunmadı; yalnızca yaş pürüzünü kaldırarak kısıtlı bir rahatlama sağladı. Halbuki sorun çok daha derin ve çok daha yaygındır.
YARIM KALAN BİR DÜZENLEME: HAKKIN TAMAMI DEĞİL, BİR KISMI TESLİM EDİLDİ
1999 öncesi mevzuatın temelinde, bayanlar için 20 yıl sigortalılık müddeti ve 5000 prim günüyle; erkekler için ise 25 yıl sigortalılık müddeti ve yeniden 5000 prim günüyle emeklilik hakkı bulunuyordu. Ayrıyeten, 15 yıl sigortalılık mühleti ve 3600 prim günü ile kısmi emeklilik imkânı da tanınmıştı. Erkekler 55 yaşında, bayanlar ise 50 yaşında kısmi emekli olabiliyorlardı. Ne var ki, 8 Eylül 1999 sonrası yapılan esaslı değişikliklerle bu haklara yaş koşulu getirildi ve emeklilik önemli halde zorlaştırıldı.
EYT düzenlemesiyle yaş mahzuru kaldırıldı fakat sırf muhakkak bir tarihten evvel sigortalı olanlar için. 5000 günü tamamlayan ve emekliliği hak ettiğini düşünen yüz binlerce vatandaş için bu düzenleme bir umut yaratmışken, beklentiler tam manasıyla karşılık bulmamıştır. Bugün hala primini doldurmuş lakin yaş kuralına takılan 3600 günle kısmi emeklilik bekleyenler, bu eksik düzenlemenin mağdurları olarak sistemin kenarında durmaktadır.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar ve Emekliler Federasyonu, yarım kalan 5000 prim ve kısmi emeklilik hakları için gayret etmeye devam ediyorlar. Onlar EYT sonrası yarım kalan hakları için her platformda varlar. Talepleri ise; EYT’nin tas tamam çıkmasıdır.
Kısmi emeklilik hakkı, toplumsal güvenlik sisteminin en temel adalet düzeneklerinden biridir. Bilhassa çalışma hayatına kesintili halde katılmış, çocuk büyütmüş, kayıt dışı istihdam nedeniyle sistemli prim ödeyememiş olanlar için bu hak, toplumsal güvenliğin garanti rolünü yerine getirmesi açısından kritik ehemmiyettedir. Fakat bugün geldiğimiz noktada, 3600 gününü doldurmuş ancak yaşını bekleyen vatandaşlar için “kısmi emeklilik” sadece ismi kalan bir haktır. Gerçekte ise bu şahısların sisteme katkısı görmezden gelinmektedir.
3600 günle emekliliğe hak kazanmış bir vatandaş, yıllarca çalışmış, vergi vermiş, prim ödemiştir. Lakin bu katkısı karşılığında sisteme tam olarak entegre edilmemiştir. Yaş hududu hâlâ orada durmaktadır.
SOSYAL DEVLET OLMAK, HATIRLAYAN DEĞİL HATIRLATAN DEVLET OLMAKTIR
Anayasa’nın 60. hususu, her vatandaşın toplumsal güvenlik hakkına sahip olduğunu garanti altına alır. Fakat bu hakkın sadece bir bölüme tanınması, geri kalanların ise sistemden dışlanması, toplumsal devlet anlayışıyla uyuşmaz. Toplumsal güvenlik sistemleri; sırf çalışanı değil, çalışamayanı da, çalışamamış olanı da korumakla yükümlüdür. Adalet, yalnızca eşit uygulamayla değil, gereksinim ve mağduriyetleri dikkate alan bütüncül yaklaşımla sağlanabilir.
5000 prim günüyle emeklilik hakkı yine ele alınmalı, bu şahıslara yaş koşulu dayatılmadan emeklilik kapısı açılmalıdır. Bu şahıslar esasen sistemin yükünü yıllarca sırtlamış, prim ödemiş ve emekliliği hak etmiştir. 3600 günle kısmi emeklilikte yaş koşulu tekrar düzenlenmelidir. Bilhassa bayanlar için konut içi emeği, kayıt dışı çalışmayı ve toplumsal güvenlikten uzak ömür biçimlerini gözeten özel düzenlemelere gereksinim vardır. Bu düzenlemeler yapılırken, prim günü temel alınmalı, sistemin finansal sürdürülebilirliğiyle birlikte vatandaşın toplumsal garantisi birlikte düşünülmelidir.
EYT bir başlangıçtı ancak tamamlanmamış bir belge olarak önümüzde duruyor. Bugün 5000 günü dolmuş fakat yaş pürüzüne takılmış vatandaşlarımız, 3600 günle yıllardır emekliliği bekleyen kitleler göz gerisi edilirse, toplumsal güvenlik sistemi sadece belirli bir bölümün sistemi haline gelir.
EYT ile başlayan düzenlemeler, 5000 gün ve 3600 gün mağdurlarını da içine alacak halde genişletilmeli; toplumsal güvenlik gerçek manada “herkesin hakkı” haline getirilmelidir.
Çünkü emeklilik, bir lütuf değil; çalışanın alnının teriyle hak ettiği onurlu bir ömrün garantisidir.
Kaynak: Halk TV
