Merhaba değerli okuyucularım,
Çalışma hayatında en fazla baş karışıklığı yaratan hususlardan biri olan ihbar tazminatı, birçok vakit kıdem tazminatıyla karıştırılmaktadır. Halbuki ihbar tazminatının hem niteliği hem de kapsamı farklıdır ve işçi-işveren münasebetinde karşılıklı sorumluluk doğuran bir yaptırımdır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. hususu uyarınca, bilinmeyen periyodik iş kontratlarının sona erdirilmesinden evvel taraflardan birinin durumu başka tarafa makul bir mühlet evvel bildirmesi gerekmektedir. Bu müddetler, çalışanın kıdemine nazaran değişkenlik gösterir.
Hizmet müddeti;
6 aydan az sürmüş personel için; 2 Hafta (14 gün)
6 aydan 1,5 yıla kadar sürmüş ise; 4 hafta (28 gün)
1,5 yıldan 3 yıla kadar sürmüş ise; 6 hafta (42 gün)
3 yıldan fazla sürmüş ise; 8 hafta (56 gün)’dür.
Bu mühletler sırf minimum seviyede belirlenmiştir; tarafların mutabakatıyla artırılabilir lakin hiçbir şartta azaltılamaz.
Taraflardan biri, bu bildirim yükümlülüğüne uymadan iş kontratını feshederse, karşı tarafa bildirim müddetine ilişkin fiyat meblağında tazminat ödemekle yükümlü olur. İşte bu tazminata “ihbar tazminatı” ismi verilir. Hasebiyle yalnızca patron değil, kimi durumlarda emekçi de ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü altına girebilir. Ne var ki kamuoyunda bu yükümlülüğün sırf patrona ilişkin olduğu tarafında yanlış bir algı hâkimdir.
İhbar Tazminatından Hangi Yasal Kesintiler Yapılır
İhbar tazminatının hesaplaması, çalışanın brüt maaşı temel alınarak yapılır. Fiyata ek olarak para ile ölçülebilir tüm menfaatler de dikkate alınır. Lakin fazla mesai fiyatları bu hesaplamaya dâhil edilmez. Kıdem tazminatının bilakis, ihbar tazminatında rastgele bir tavan fiyat sonu bulunmaz. İhbar tazminatından %06,6 oranında damga vergisi ve personelin gelir vergisi matrahlarına nazaran %15, %20, %27, %35 oranında gelir vergisi kesintisi yapılır. Bu kesintiler yapıldıktan sonra kalan net fiyat emekçiye ödenir. Ödemlerin ise banka maaş hesabına yapılması en hakikat olanıdır.
Kanun, patronun bildirim müddetine sadık kalmadan da mukaveleyi feshedebileceğini kabul eder; kâfi ki çalışana bu mühletin fiyatını peşin olarak ödesin. Öte yandan, taraflardan biri bildirime uyup bir kısmını çalıştıktan sonra kalan müddetin fiyatını ödeme yoluna gidemez; ihbar mühleti bölünemez ve kısmi ödeme yapılamaz.
Bildirim müddeti içerisinde, patronun çalışana iş arama müsaadesi tanıması da yasal bir zorunluluktur. Günde en az iki saatlik bu müsaade, fiyat kesintisi olmadan kullandırılmalıdır. Çalışanın yazılı talebi halinde bu müsaade toplu olarak da kullandırılabilir. Şayet patron bu yükümlülüğü yerine getirmezse, kullanılmayan mühletin fiyatını iki katı olarak ödemekle yükümlüdür.
İhbar Tazminatında Vakit Aşımına Dikkat!
İhbar tazminatında vakit aşımı mühleti 5 yıldır. Bu mühletin aşılması durumunda personel rastgele bir hak tez edemez. Çalışanların vakit aşımı müddetlerine dikkat etmeleri menfaatleri yeterince kıymetlidir. Şayet ihbar tazminatı taraflarca ödenmemişse Arabuluculuk süreci başlatılır. Arabuluculukta sonuç alınmazsa İş Mahkemelerinde dava yoluna gidilmesi gerekmektedir.
Raporlu Geçen Mühlet İhbar Müddetinden Sayılır Mı?
İhbar müddetince hastalık raporu alınması halinde, rapor günleri ihbar müddetinden sayılmaz; ihbar mühleti rapor müddeti kadar uzar. Ulusal bayram ve genel tatiller ise iş arama müsaadesi hesaplamasında dikkate alınmazken, haftalık tatil günlerinde ihbar mühleti işlemeye devam eder.
Hangi Durumlarda İhbar Müddeti ve Tazminatı Aranmaz?
Bazı özel durumlarda ise ihbar tazminatı gündeme gelmez. Muvazzaf askerlik nedeniyle ayrılan emekçiler, evlilik nedeniyle işten çıkan bayanlar ya da emeklilik hakkını elde etmiş çalışanlar bu tazminatın dışında tutulur. Bu hallerde iş mukavelesi ihbar müddetine tabi olmaksızın sona erdirilir.
Sonuç olarak ihbar tazminatı, iş hayatında tarafların hak ve yükümlülüklerini istikrarda tutan kıymetli bir türel araçtır. Yalnızca patronu değil, emekçiyi de bağlar. Bu nedenle işten ayrılma ya da çıkarılma süreçlerinde, tarafların ihbar müddetlerine ve tazminat kararlarına dikkat etmeleri büyük ehemmiyet taşır.
Sizlerde soru, teklif ve görüşlerinizi [email protected] e- posta adresime iletebilirsiniz.
SORU: Mehmet Akif Bey, ben Kocaeli Gebze’den sizi takip ediyorum. Emekli banka maaş promosyonları neden üç yılda bir veriliyor. Banka promosyonları çok yetersiz. Promosyon ödemelerine artış gelmedir. Bankalar promosyon için fatura talimatı üzere ağır kaideler istiyor. Lütfen bu mevzuyu gündeme getiriniz. Teşekkür ederim. Nejla Fidan
CEVAP: Nejla Hanım ilginiz içi teşekkür ederim. Emekli banka maaş promosyon uygulaması birinci kez 2017 yılında başladı ve üçer yıllık ödemelerle gerçekleştirilmektedir. Banka promosyonlarının en az emeklinin birer tam maaşı kadar ve her yıl ödenmesi gerektiğini savunuyorum. Bu husus ile ilgili ilerleyen günlerde daha kapsamlı bir yazı kaleme alacağım. Lütfen takipte kalınız. Teşekkürler.
Kaynak: Halk TV
